Dị ứng gluten là gì? Cách chẩn đoán và kiểm soát hiệu quả

Khi cơ thể có các phản ứng bất lợi sau khi ăn lúa mì, lúa mạch… có thể là dấu hiệu của dị ứng gluten. Tình trạng này gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như đau bụng, tiêu chảy, nổi mề đay, thậm chí là khó thở. Để nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu, hướng xử lý và cách phòng tránh hiệu quả, hãy theo dõi bài viết dưới đây của Phòng khám Chuyên khoa Da liễu Maia&Maia.

I. Gluten là gì?

Đây là loại protein phức hợp tự nhiên có trong các loại ngũ cốc và hạt khô, đặc biệt là lúa mì, lúa mạch trắng – đen, yến mạch,… Đây là nguyên liệu chính trong các loại thực phẩm quen thuộc gồm bánh mì, bánh quy, bột ngũ cốc, mì sợi, nước sốt, bia và các loại rượu lên men. 

Thành phần gluten có khả năng tạo độ dẻo dai, tăng độ đàn hồi và giữ kết cấu thực phẩm mềm mịn, dễ tạo hình giúp ổn định chất lượng món ăn qua quá trình chế biến nhiệt. Tuy nhiên, gluten lại là tác nhân tiềm ẩn mối nguy hại đến sức khỏe, cụ thể: 

• Gây ra phản ứng miễn dịch bất lợi dẫn đến dị ứng nghiêm trọng 
• Rối loạn tiêu hóa khiến cơ thể mệt mỏi, suy nhược, đau đầu 
• Làm tổn thương ruột non, giảm khả năng hấp thụ dưỡng chất gây thiếu máu, suy dinh dưỡng

II. Phân biệt các tình trạng phản ứng với gluten

Tình trạng dị ứng với gluten bản chất là phản ứng bất thường của cơ thể với thành phần này, được chia thành 3 dạng chính là dị ứng lúa mì, bệnh Celiac và nhạy cảm với gluten không do Celiac. Theo đó, mọi người cần phân biệt rõ ràng để lựa chọn được hướng xử lý phù hợp theo bảng thông tin sau đây (1):

III. Triệu chứng dị ứng gluten thường gặp

Dị ứng gluten hoặc nhạy cảm với gluten không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn tác động tiêu cực đến làn da, sức khỏe tổng quát. Các biểu hiện sẽ xuất hiện sau vài giờ hoặc kéo dài đến vài ngày sau khi tiêu thụ thực phẩm chứa gluten:

1. Triệu chứng tiêu hóa

Đây là nhóm biểu hiện phổ biến nhất, đặc biệt ở những người mắc bệnh Celiac hoặc nhạy cảm với gluten:

• Đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu, rối loạn hấp thu dưỡng chất
• Đau bụng âm ỉ, co thắt từng cơn và tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài
• Buồn nôn, nôn mửa ngay sau khi ăn thực phẩm chứa gluten
• Cơ thể sụt cân nhanh chóng mà không rõ nguyên nhân

2. Triệu chứng ngoài tiêu hóa

Gluten không chỉ tác động lên hệ tiêu hóa mà còn ảnh hưởng toàn thân và tiềm ẩn dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng: 

• Cơ thể phát ban, nổi mề đay, mụn nước li ti kèm cảm giác ngứa ngáy, viêm da dạng herpes đặc biệt ở khuỷu tay, đầu gối
• Cơ thể mệt mỏi, uể oải và suy giảm nhận thức tạm thời
• Rối loạn cảm giác, lo lắng quá mức, trầm cảm và mất ngủ
• Chóng mặt, đau đầu gây mất tập trung

IV. Nguyên nhân gây dị ứng với gluten

Phản ứng quá mức với gluten là do hệ miễn dịch nhận diện sai lệch gluten thành chất có hại cần được loại trừ. Khi đó, cơ thể sẽ sản sinh kháng thể để bảo vệ dẫn đến tổn thương ở nhiều vị trí khác nhau với mức độ từ nhẹ đến nghiêm trọng. Ngoài ra, tình trạng dị ứng gluten còn xảy ra do ảnh hưởng của một số yếu tố nguy cơ như:

• Tiền sử gia đình mắc bệnh Celiac, dị ứng thực phẩm hoặc rối loạn miễn dịch
• Mắc các bệnh tự miễn như tiểu đường, viêm tuyến giáp Hashimoto…
• Trẻ ăn dặm sớm và tiếp xúc với nhiều thực phẩm chứa gluten 
• Lạm dụng kháng sinh làm thay đổi hệ vi sinh đường ruột
• Hệ tiêu hóa và miễn dịch suy giảm

V. Chẩn đoán bất dung nạp gluten ở trẻ em và người lớn

Việc chẩn đoán chính xác tình trạng không dung nạp với gluten đóng vai trò quan trọng để đưa ra phác đồ điều trị và kiểm soát hiệu quả. Theo đó, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu kết hợp với kết quả thăm khám lâm sàng:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ hỏi kỹ về triệu chứng tiêu hóa và ngoài tiêu hóa, khai thác tiền sử bệnh lý, dị ứng cá nhân và gia đình, đồng thời đánh giá chế độ dinh dưỡng hiện tại.
• Test lẩy da: Thực hiện nhỏ chiết xuất protein lúa mì lên da và chích nhẹ để quan sát phản ứng, nếu da bị nổi mẩn bác sĩ sẽ kết luận cơ thể bị dị ứng.
• Huyết thanh học: Bác sĩ kiểm tra kháng thể đặc hiệu liên quan đến bệnh Celiac, phù hợp với người thường xuyên tiêu thụ gluten để đạt kết quả chính xác.
• Mô bệnh học: Bác sĩ thực hiện nội soi tá tràng, lấy mẫu mô ruột non kiểm tra dưới kính hiển vi để chẩn đoán chính xác tình trạng dị ứng, đặc biệt là trường hợp mắc bệnh Celiac.
• Chế độ ăn loại trừ: Phương pháp này được áp dụng để chẩn đoán nhạy cảm gluten không do Celiac, khi tất cả xét nghiệm trên đều âm tính nhưng vẫn có triệu chứng sau khi ăn. Dưới sự kiểm soát y tế nghiêm ngặt, người bệnh sẽ loại bỏ hoàn toàn thực phẩm chứa gluten rồi tái bổ sung để theo dõi phản ứng.

VI. Điều trị và kiểm soát tình trạng dị ứng gluten

Trên thực tế, không có phương pháp điều trị dị ứng gluten dứt điểm, tuy nhiên mọi người có thể chủ động kiểm soát bằng các biện pháp được khuyến cáo sau đây:

1. Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn uống

Đây là yếu tố then chốt giúp mọi người hạn chế phản ứng quá mẫn với gluten bằng việc:

• Loại bỏ hoàn toàn thực phẩm chứa gluten: Tránh lúa mì, lúa mạch và thực phẩm chế biến sẵn chứa gluten trong khẩu phần ăn hàng ngày gồm bánh mì, mì ăn liền, xúc xích,… 
• Lựa chọn thực phẩm thay thế: Sử dụng gạo, ngô, kê, quinoa, kiều mạch,… để đảm bảo cung cấp carbohydrate cần thiết, vừa đảm bảo dinh dưỡng vừa hạn chế phản ứng bất lợi khi tiêu thụ.
• Đọc kỹ thành phần của thực phẩm đóng gói: Ưu tiên tiêu thụ sản phẩm có ghi “gluten-free” trên nhãn mác, đồng thời lưu ý các tên gọi khác của gluten như malt, trích xuất lúa mì, tinh bột biến tính, chất tạo độ sánh…
• Bổ sung vi chất: Chế độ ăn không gluten có nguy cơ dẫn đến thiếu hụt vitamin và khoáng chất như vitamin B, sắt, canxi, chất xơ. Hãy tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng để bổ sung thực phẩm phù hợp.

THÔNG TIN LIÊN QUAN: Phải làm gì khi bị dị ứng thịt đỏ?

2. Chú ý lối sống và thói quen sinh hoạt

Những thay đổi trong sinh hoạt hàng ngày giúp giảm thiểu các triệu chứng dị ứng gluten và cải thiện chất lượng cuộc sống. Theo đó, người bị dị ứng cần chú ý:

• Sử dụng dụng cụ nấu ăn riêng biệt để hạn chế dị ứng chéo thực phẩm
• Hạn chế ăn ngoài, cần thông báo rõ ràng về tình trạng dị ứng hoặc hỏi rõ thành phần món ăn, nước sốt 
• Kiểm tra kỹ thành phần có trong mỹ phẩm, thuốc uống hoặc thực phẩm chức năng để tránh hấp thụ gluten 
• Ăn uống đúng giờ giúp hệ tiêu hóa ổn định, hạn chế nhạy cảm quá mức với các thành phần dễ gây dị ứng
• Duy trì chế độ sinh hoạt điều độ, ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng kết hợp thể dục nhẹ nhàng để cải thiện chức năng tiêu hóa, tăng cường miễn dịch

3. Tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia y tế

Dị ứng gluten là vấn đề phức tạp đòi hỏi sự theo dõi và tư vấn chuyên sâu từ đội ngũ y bác sĩ để có kế hoạch điều trị toàn diện, hiệu quả nhất. Theo đó, mọi người nên thăm khám với bác sĩ chuyên khoa trong các trường hợp sau:

• Vấn đề tiêu hóa: Khi xuất hiện các dấu hiệu tiêu hóa kéo dài như đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón, bác sĩ thực hiện các xét nghiệm để đánh giá mức độ tổn thương ruột và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
• Vấn đề da liễu: Dị ứng gluten biểu hiện qua các triệu chứng ngoài da như phát ban hoặc mẩn ngứa. Trong trường hợp này, bác sĩ xác định nguyên nhân và kê đơn thuốc bôi hoặc thuốc uống để làm dịu triệu chứng.
• Vấn đề tâm lý: Nhiều trường hợp dị ứng gluten đi kèm với các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm hoặc dễ cáu gắt. Bác sĩ sẽ hỗ trợ bệnh nhân bằng các liệu pháp tâm lý cần thiết để ổn định tinh thần.

Theo dõi và tái khám định kỳ là một phần không thể thiếu trong quá trình điều trị và quản lý dị ứng gluten. Việc này giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả của chế độ ăn và lối sống để kịp thời điều chỉnh kế hoạch điều trị, đồng thời phát hiện sớm các biến chứng hoặc sự thiếu hụt dinh dưỡng tiềm ẩn.

Hy vọng những thông tin trên đã giúp mọi người hiểu thêm về tình trạng dị ứng gluten và hướng dẫn kiểm soát hiệu quả để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Nếu đang gặp phải tình trạng trên, mọi người hãy liên hệ ngay với Phòng khám Chuyên khoa Da liễu Maia&Maia qua hotline 032.845.1188 để nhận tư vấn chi tiết.

Δ

TƯ VẤN 24/7 HOTLINE: 032.845.1188

Mọi thông tin của khách hàng đều được bảo mật