Dị ứng chéo là gì? Các nhóm dị ứng chéo phổ biến cần chú ý

Khi cơ thể phản ứng với protein tương tự như protein đã gây dị ứng đó chính là dị ứng chéo. Tình trạng này thường xuất hiện giữa các dị nguyên như thực phẩm, phấn hoa, hoạt chất trong thuốc,… gây ra những triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Cùng Phòng khám Chuyên khoa Da liễu Maia&Maia tìm hiểu chi tiết về tình trạng này qua bài viết sau.

I. Cách nhận biết tình trạng dị ứng chéo

Dị ứng chéo là hiện tượng hệ miễn dịch phản ứng quá mẫn với một chất mới dù chưa từng tiếp xúc trước đó do chất này có cấu trúc protein tương đồng với dị nguyên ban đầu. Khi dị nguyên xâm nhập, cơ thể sẽ sản sinh kháng thể IgE để chống lại.

Các kháng thể này sau đó tiếp tục nhận diện và phản ứng với những dị nguyên khác có cấu trúc phân tử tương đồng, kích hoạt một loạt phản ứng dị ứng bất thường với các triệu chứng như:

• Da nổi mẩn đỏ, phát ban kèm cảm giác ngứa ngáy
• Sưng tấy vùng mặt, mí mắt, lưỡi, cổ họng
• Khó thở, nghẹt mũi, ho khan
• Đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn
• Dấu hiệu sốc phản vệ gồm tụt huyết áp, chóng mặt, mất ý thức

II. Các nhóm dị ứng chéo phổ biến

Dị ứng chéo có thể xảy ra với nhiều nhóm tác nhân khác nhau, do đó mọi người cần nắm rõ từng nhóm phổ biến để chủ động phòng ngừa hiệu quả. Cụ thể:

1. Dị ứng chéo kháng sinh

Dị ứng thuốc, đặc biệt các loại thuốc kháng sinh là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng phản ứng chéo. Theo đó, một số loại thuốc có cấu trúc hóa học gần giống nhau dễ gây ra phản ứng chéo ở người mẫn cảm. Điển hình nhất là tình trạng dị ứng chéo giữa các kháng sinh thuộc nhóm penicillin và cephalosporin do có chung vòng beta-lactam.

2. Dị ứng chéo các loại thực phẩm

Xảy ra khi hệ miễn dịch nhận nhầm protein trong một loại thực phẩm với protein tương tự trong loại thực phẩm khác. Hiện tượng này phổ biến ở những nhóm thực phẩm sau:

• Hải sản: Người dị ứng với hải sản có vỏ như tôm, cua, ốc,… có khả năng dị ứng chéo với các loại hải sản có vỏ khác, thậm chí là với một số loại cá do protein gây dị ứng có cấu trúc tương đồng.
• Các loại hạt: Nhóm dị ứng chéo này có mức độ nguy hiểm cao dù chỉ hấp thụ lượng nhỏ. Một số hạt dễ gây dị ứng chéo thường gặp là đậu phộng, óc chó, hạnh nhân, hạt điều,…
• Sữa: Những người bị dị ứng sữa bò dễ xảy ra phản ứng với sữa dê và sữa cừu do chứa protein tương tự.
• Trái cây: Dị ứng chéo thường gặp giữa các loại trái cây thuộc cùng họ. Ví dụ, một người dị ứng với táo có thể dị ứng chéo với quả đào, mận và mơ.

3. Dị ứng phấn hoa và thực phẩm

Không ít người gặp tình trạng dị ứng phấn hoa, đồng thời phải đối mặt với phản ứng bất lợi khi ăn rau củ, trái cây do chứa protein giống nhau. Một số trường hợp dị ứng chéo thường gặp gồm:

• Dị ứng với phấn hoa của cây phỉ nên cũng bị dị ứng với quả óc chó, hạt dẻ…
• Dị ứng phấn hoa bạch dương nên gặp phản ứng quá mẫn khi ăn táo, cần tây, cà rốt…

4. Dị ứng latex và thực phẩm

Có thể xuất hiện đồng thời do một số protein trong latex có cấu trúc tương tự với protein trong thực phẩm, đặc biệt là các loại trái cây. Các loại thực phẩm có nguy cơ gây dị ứng chéo cao với latex bao gồm bơ, chuối, hạt dẻ, kiwi và đu đủ. Ngoài ra, những người làm nha sĩ, nhân viên y tế, công nhân sản xuất, nông dân,… dễ gặp trường hợp dị ứng này do tính chất công việc đặc thù.

III. Dị ứng chéo có nguy hiểm không? Khi nào cần gặp bác sĩ?

Dị ứng chéo tiềm ẩn nhiều nguy hiểm do việc xác định chính xác nguyên nhân và các tác nhân gây dị ứng phức tạp, khiến quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn. Các phản ứng rất dễ trở nặng do không kiểm soát đầy đủ các dị nguyên, thậm chí dẫn đến sốc phản vệ đe dọa tính mạng người bệnh nếu không được xử lý kịp thời.

Do đó, mọi người nên gặp bác sĩ để được thăm khám và chẩn đoán về tình trạng dị ứng cá nhân nếu có các dấu hiệu sau: 

• Xuất hiện các triệu chứng dị ứng như mẩn ngứa, nổi mề đay, sưng phù môi, mắt, khó thở… ngay sau khi ăn một loại thực phẩm mới hoặc tiếp xúc với một chất lạ
• Các triệu chứng dị ứng trở nên nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến hô hấp, tim mạch
• Dị ứng tái phát nhiều lần và kéo dài không rõ nguyên nhân dù đã loại bỏ dị nguyên nghi ngờ
• Tiền sử sốc phản vệ khi bị dị ứng trước đó

IV. Chẩn đoán và điều trị dị ứng chéo

Để chẩn đoán và điều trị hiệu quả tình trạng dị ứng chéo, bác sĩ cần thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với từng cá nhân. Trong đó:

1. Phương pháp chẩn đoán

Các phương pháp chẩn đoán dị ứng chéo giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân và mức độ phản ứng của cơ thể. Một số biện pháp được áp dụng phổ biến bao gồm:

• Khai thác bệnh sử: Bác sĩ thu thập thông tin về tiền sử dị ứng cá nhân và gia đình, ghi nhận thời điểm khởi phát, triệu chứng xuất hiện cùng lịch sử ăn uống, thuốc sử dụng gần đây.
• Xét nghiệm da: Thực hiện nhỏ lượng dị nguyên lên da và dùng kim chích để kiểm tra phản ứng, nếu xuất hiện dấu hiệu bất thường thì ghi nhận lại tác nhân gây dị ứng.
• Xét nghiệm máu: Phương pháp giúp đo nồng độ kháng thể IgE đặc hiệu với từng dị nguyên trong máu, phù hợp với tình trạng dị ứng nặng không thể thực hiện test da.
• Test thử thách: Bác sĩ cho mọi người tiếp xúc với dị nguyên nghi ngờ nhưng được kiểm soát y khoa nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn do có nguy cơ phản ứng mạnh.

2. Hướng điều trị và xử lý

Sau khi có kết quả chẩn đoán, bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp và hướng dẫn cách xử lý phù hợp:

• Nguyên tắc điều trị: Phác đồ điều trị nhằm đảm bảo loại bỏ dị nguyên, không tiếp xúc với các chất đã xác định gây dị ứng, kết hợp với việc điều trị bằng thuốc và hướng dẫn đề phòng tái phát tại nhà.
• Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc được chỉ định sử dụng điều trị dị ứng bao gồm thuốc kháng histamin, thuốc chứa corticoid dạng uống và bôi thoa, thuốc giãn phế quản để nhanh chóng thuyên giảm triệu chứng ngứa ngáy, viêm da đỏ hoặc ảnh hưởng đến hệ hô hấp.
• Xử lý sốc phản vệ: Đây là trường hợp khẩn cấp cần được tiêm epinephrine (Adrenalin) ngay lập tức. Người có tiền sử sốc phản vệ cần được trang bị bút tiêm tự động (EpiPen) và được hướng dẫn cách sử dụng.

V. Cách phòng tránh dị ứng chéo hiệu quả

Tình trạng dị ứng chéo không thể điều trị dứt điểm và dễ bị tái phát khó lường nếu không được kiểm soát đúng cách. Dưới đây là hướng dẫn phòng ngừa chi tiết nhất mà mọi người nên chủ động thực hiện:

• Thăm khám sức khỏe định kỳ và tham vấn bác sĩ để hạn chế nguy cơ dị ứng tái phát
• Xác định rõ các dị nguyên đã từng gây dị ứng và lưu ý đến những chất có khả năng gây phản ứng chéo
• Luôn đọc kỹ nhãn mác và thành phần của thực phẩm chế biến sẵn để tránh các chất gây dị ứng
• Ưu tiên các sản phẩm có thông tin rõ ràng và được dán nhãn “không chứa” các dị nguyên phổ biến
• Khi ăn thử thực phẩm lạ lần đầu, hãy bắt đầu với một lượng nhỏ và theo dõi phản ứng của cơ thể
• Ghi chép nhật ký chi tiết về các loại thực phẩm đã ăn và những triệu chứng đi kèm để dễ dàng xác định dị nguyên
• Tuân thủ chế độ ăn uống thay thế khoa học để đảm bảo dưỡng chất và duy trì sức đề kháng khỏe mạnh
• Thông báo tiền sử dị ứng cho bác sĩ để được kê đơn thuốc điều trị phù hợp nếu cần thiết
• Chia sẻ tình trạng dị ứng với người thân, bạn bè và đồng nghiệp nhất là khi ăn uống bên ngoài
• Luôn mang theo thuốc chống dị ứng và bút tiêm Epinephrine để kịp thời xử lý các trường hợp nghiêm trọng

Trên đây là những nội dung chi tiết về tình trạng dị ứng chéo phức tạp mà mọi người cần nắm rõ để bảo vệ sức khỏe cá nhân. Nếu có dấu hiệu dị ứng, mọi người hãy liên hệ ngay với Phòng khám Chuyên khoa Da liễu Maia&Maia qua hotline 032.845.1188 để nhận tư vấn điều trị an toàn cùng đội ngũ bác sĩ da liễu đầu ngành.

Δ

TƯ VẤN 24/7 HOTLINE: 032.845.1188

Mọi thông tin của khách hàng đều được bảo mật