Dị ứng là như nào? Nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị

I. Tổng quan về bệnh dị ứng

Dị ứng là một trong những tình trạng da liễu phổ biến xuất hiện ở mọi độ tuổi, giới tính mà mọi người cần hiểu rõ để chủ động phòng tránh: 

1. Dị ứng là gì? 

Dị ứng là phản ứng tự nhiên của miễn dịch cơ thể với các tác nhân vốn vô hại gồm chất tiết của côn trùng, thực phẩm, lông động vật hoặc phấn hoa. Các tác nhân này thường được gọi là dị nguyên gây biểu hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể bao gồm ngoài da, đường tiêu hóa, hô hấp với các biểu hiện và triệu chứng từ mức độ nhẹ đến nặng.

2. Cơ chế phản ứng của cơ thể

Cơ thể tiếp xúc với dị nguyên khiến hệ miễn dịch nhận diện và kích hoạt cơ chế phòng vệ, sản sinh ra kháng thể. Từ đó gây ra các phản ứng viêm và triệu chứng dị ứng điển hình gồm mẩn đỏ, ngứa rát da, hắt hơi, sổ mũi, khó thở, thậm chí là sốc phản vệ. Phản ứng dị ứng sẽ xảy ra tức thì hoặc xuất hiện sau vài giờ, tùy thuộc vào mức độ nhạy cảm của da. 

3. Đối tượng có nguy cơ cao bị dị ứng

Thông thường, tình trạng dị ứng thường xảy ra ở làn da mỏng yếu, nhạy cảm. Ngoài ra, một số trường hợp có nguy cơ cao bị dị ứng hơn bình thường được bác sĩ khuyến cáo bao gồm: 

• Người có tiền sử gia đình bị dị ứng: Tình trạng dị ứng có khả năng di truyền cao nên trường hợp bố mẹ từng bị dị ứng với bất kỳ dị nguyên nào thì con cái cũng có nguy cơ cao mắc phải.
• Trẻ em: Đặc biệt là trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch yếu kém, chưa hoàn thiện và làn da còn non yếu nên dễ bị dị ứng hơn, nhất là ở vùng da mặt.
• Trường hợp hệ miễn dịch yếu: Những người đang mắc bệnh mãn tính như ung thư, HIV hoặc đang sử dụng thuốc điều trị ức chế miễn dịch dễ phản ứng với tác nhân từ bên ngoài.
• Tiền sử bệnh lý: Trường hợp người đã từng mắc bệnh lý da liễu như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, viêm da cơ địa,… có nguy cơ cao bị dị ứng do nhiều dị nguyên khác nhau.
• Thay đổi nội tiết đột ngột: Phụ nữ trong giai đoạn mang thai, cho con bù, tiền mãn kinh, mãn kinh hoặc trong chu kỳ kinh nguyệt có hormone tăng giảm bất thường khiến cơ thể dễ phản ứng quá mức với dị nguyên.
• Điều kiện sống kém chất lượng: Người thường xuyên sống trong môi trường bị ô nhiễm, tiếp xúc với khói bụi và hóa chất tẩy rửa mạnh, nấm mốc, lông thú, phấn hoa,…

II. Phân loại nguyên nhân gây dị ứng phổ biến

Dị ứng da do nhiều tác nhân khác nhau gây ra, phổ biến bao gồm các nhóm dị nguyên sau đây: 

1. Dị ứng da

Dị ứng trên da là tình trạng da liễu thường gặp với biểu hiện nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy, bong tróc và sưng tấy. Theo đó, một số bệnh lý da liễu gây dị ứng thường thấy như:

• Viêm da tiếp xúc dị ứng
• Viêm da cơ địa
• Mề đay mãn tính 
• Chàm dị ứng 

2. Dị ứng thực phẩm

Cơ thể phản ứng với protein có trong các loại thực phẩm dễ đến tình trạng dị ứng. Dị ứng thực phẩm xảy ra do bất kỳ loại thực phẩm nào được dung nạp vào cơ thể như trứng, sữa, cá, động vật có vỏ, các loại hạt, lúa mì,… 

3. Dị ứng thời tiết 

Thời tiết thay đổi đột ngột, nhất là trong thời điểm giao mùa, thời tiết hanh khô khiến hệ miễn dịch suy yếu và phản ứng quá mức dẫn đến hiện tượng dị ứng thời tiết. Đặc biệt khi độ ẩm tăng cao kèm nắng gắt càng khiến triệu chứng da trở nên nghiêm trọng hơn. 

4. Dị ứng thuốc

Một số loại thuốc điều trị kích hoạt phản ứng dị ứng khi sử dụng từ phát ban nhẹ đến sốc phản vệ nguy hiểm như: 

• Thuốc kháng sinh penicillin, sulfonamide
• Thuốc giảm đau, kháng viêm NSAIDs
• Vaccine hoặc thuốc tiêm 
• Thuốc hóa trị 
• Insulin 

5. Dị ứng côn trùng

Nọc độc từ côn trùng là chất gây hại cho cơ thể được truyền qua vết đốt, cắn trên da và gây ra phản ứng dị ứng. Một số côn trùng phổ biến như ong, kiến lửa, kiến ba khoang gây ra triệu chứng khó thở, giảm huyết áp và mạch đập nhanh. 

6. Dị ứng do di truyền

Nếu trong gia đình có thành viên thế hệ trước bị dị ứng thì thế hệ sau cũng có nguy cơ cao gặp phải, thường xuất hiện ở dạng bệnh lý như viêm da cơ địa, hen suyễn dị ứng, viêm mũi dị ứng,… 

7. Dị ứng mỹ phẩm

Dị ứng mỹ phẩm thường xuất phát từ việc sử dụng các sản phẩm chứa thành phần không phù hợp hoặc có hại cho da. Các tác nhân phổ biến gây ra tình trạng này bao gồm cồn, hương liệu, paraben, chất tạo màu,… dẫn đến kích ứng hoặc thậm chí là tổn thương da nghiêm trọng.

8. Dị ứng cao su (latex)

Những người thường xuyên sử dụng găng tay cao su, băng dán y tế hoặc làm việc trong môi trường sản xuất có nguy cơ cao gặp phải tình trạng dị ứng latex. Điều này xảy ra do đề kháng da yếu, cơ địa dễ bị kích ứng với các thành phần trong sản phẩm hoặc môi trường dẫn đến các biểu hiện rõ rệt trên da, đôi khi kèm theo cảm giác khó thở.

9. Dị ứng phấn hoa

Dị ứng phấn hoa là tình trạng phổ biến xảy ra khi các hạt phấn từ cây cối và hoa bay trong không khí xâm nhập vào hệ hô hấp. Điều này thường dẫn đến các triệu chứng như viêm mũi dị ứng, hắt hơi liên tục và chảy nước mắt, đặc biệt phổ biến vào những ngày nhiều gió trong mùa xuân, mùa thu.

10. Dị ứng lông động vật

Gia đình nuôi thú cưng và thường xuyên tiếp xúc với chó mèo có dị nguyên chủ yếu là lông, nước bọt hoặc tế bào chết từ vật nuôi khiến hệ miễn dịch cơ thể phản ứng quá mức gây dị ứng, thường có nguy cơ cao xảy ra ở người có làn da nhạy cảm. 

11. Dị ứng kim loại

Trường hợp tiếp xúc với chrome, cobalt trong trang sức, khóa kéo, khuy áo,… hoặc làm việc trong môi trường đặc thù như khu công nghiệp có khả năng cao đối mặt với tình trạng dị ứng kim loại.

III. Nhận biết sớm triệu chứng dị ứng thường gặp

Bên cạnh việc nắm rõ nguyên nhân gây bệnh, mọi người cũng cần tìm hiểu triệu chứng giúp phát hiện sớm và kịp thời xử lý: 

1. Triệu chứng trên da 

Đây là biểu hiện thường gặp nhất khi cơ thể phản ứng với dị nguyên, điển hình như:

• Nổi mẩn đỏ, phát ban, da mề đay sần sùi 
• Cảm giác ngứa dữ dội tại một vùng và dần lan rộng 
• Da sưng tấy, nóng rát và bong tróc, thậm chí chảy dịch mủ 

2. Triệu chứng ở đường hô hấp

Trường hợp dị ứng với phấn hoa, lông động vật gây kích ứng đường thở với biểu hiện: 

• Hắt hơi liên tục, chảy nước mũi trong, nghẹt mũi 
• Ngứa cổ họng, ho kéo dài 
• Khó thở, thở khò khè và hen suyễn dị ứng 

3. Triệu chứng ở mắt

Mọi người có thể gặp triệu chứng sau khi dị nguyên tiếp xúc với niêm mạc mắt: 

• Ngứa mắt dữ dội, chảy nước mắt liên tục 
• Mắt đỏ rát, sưng mí và cảm giác cộm như có dị vật 
• Viêm kết mạc dị ứng 

4. Triệu chứng ở đường tiêu hóa

Một số dấu hiệu khi cơ thể bị dị ứng thực phẩm hoặc thuốc uống: 

• Buồn nôn, nôn ói nhiều lần 
• Bụng đau quặn kèm tình trạng táo bón hoặc tiêu chảy bất thường 

5. Các triệu chứng toàn thân

Đối với tình trạng dị ứng nghiêm trọng, đặc biệt là sốc phản vệ có nguy cơ xuất hiện triệu chứng nặng nề và đe dọa tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời: 

• Cơ thể mệt mỏi, chóng mặt và tụt huyết áp đột ngột
• Khó thở, tím tái mặt, ngất xỉu 
• Tim đập nhanh, loạn nhịp và co giật 

IV. Dị ứng có nguy hiểm không? Khi nào cần gặp bác sĩ?

Trong đa số trường hợp, dị ứng không gây nguy hiểm đến tính mạng và có khả năng tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách ngay khi xuất hiện triệu chứng nhẹ. Tuy nhiên, dị ứng da vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ xấu nghiêm trọng như nhiễm trùng da thứ phát, tăng sắc tố, sốc phản vệ,… Do đó, để hạn chế biến chứng xảy ra, mọi người nên thăm khám với bác sĩ da liễu trong các trường hợp sau đây: 

• Triệu chứng dị ứng không thuyên giảm sau một tuần chăm sóc tại nhà 
• Vùng da dị ứng nóng rát, sưng đỏ và nổi mụn nước lan rộng hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng 
• Cơ thể mệt mỏi, sốt, khó thở và tình trạng sưng mắt, khó thở 
• Trẻ nhỏ bị dị ứng da mặt 
• Tình trạng dị ứng tái phát nhiều lần và không xác định được nguyên nhân 
• Tiền sử phản ứng dị ứng nặng nề hoặc sốc phản vệ

V. Chẩn đoán dị ứng như thế nào?

Kết quả chẩn đoán chính xác góp phần quan trọng trong việc xây dựng phác đồ điều trị và phương pháp xử lý phù hợp, hiệu quả cao. Để xác định nguyên nhân và mức độ dị ứng, bác sĩ sẽ áp dụng các biện pháp như:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra triệu chứng trên da và ghi nhận tiền sử gia đình để đưa ra đánh giá mức độ tổn thương, viêm đỏ, sưng tấy ngoài ra để đưa ra chẩn đoán chính xác tình trạng dị ứng mãn tính.
• Xét nghiệm da: Mọi người sẽ được chỉ định xét nghiệm dị ứng lấy da để xác định được dị nguyên qua phản ứng tại chỗ khi để hợp chất nghi ngờ lên da.
• Xét nghiệm máu: Bác sĩ sẽ lấy máu để đo nồng độ kháng thể IgE đặc hiệu với từng dị nguyên nghi ngờ, phù hợp với trẻ nhỏ hoặc trường hợp dị ứng có vết thương ngoài da nặng.
• Các xét nghiệm khác: Dựa trên tình trạng da thực tế, bác sĩ sẽ chỉ định thêm phương pháp test áp, sinh thiết da, xét nghiệm đường hô hấp, tiêu hóa hoặc xét nghiệm dị ứng theo cấp độ phân tử,…

VI. Phương pháp điều trị bệnh dị ứng

Dưới đây là những phương pháp điều trị bệnh dị ứng phổ biến thường được bác sĩ chỉ định và cần kiên trì tuân thủ để đạt hiệu quả xử lý tốt nhất: 

1. Điều trị bằng thuốc

Với tình trạng dị ứng có triệu chứng rõ ràng, ảnh hưởng đến chế độ sinh hoạt hàng ngày và tiềm ẩn nguy cơ để lại biến chứng xấu, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc điều trị dị ứng bao gồm: 

• Thuốc kháng histamin: Cetirizine, Loratadine, Fexofenadine được kê đơn khi có biểu hiện ngứa ngáy, nổi mề đay hoặc mẩn đỏ ngứa, sổ mũi, hắt hơi giúp cải thiện triệu chứng nhanh chóng nhưng tuyệt đối không tự ý dùng kéo dài hoặc kết hợp nhiều thuốc cùng lúc 
• Thuốc corticosteroid: Thuốc bôi ngoài da sử dụng cho trường hợp dị ứng mức độ trung bình đến nặng có công dụng chống viêm mạnh, giảm đỏ và hạn chế sưng tấy. Tuy nhiên không được dùng lâu ngày dễ gây mỏng da, giãn mao mạch 
• Thuốc ức chế miễn dịch: Tacrolimus, Cyclosporine phù hợp với tình trạng dị ứng da không đáp ứng với thuốc điều trị thông thường nhưng phải có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa và cần theo dõi chức năng gan thận nếu sử dụng lâu dài 
• Thuốc chống sốc phản vệ: Thuốc Adrenaline (epinephrine) được sử dụng trong tình trạng cấp cứu với công dụng giãn phế quản, những người có tiền sử sốc phản vệ nên mang theo bút tiêm Epipen để phòng ngừa và xử lý kịp thời 

2. Liệu pháp miễn dịch

Đối với trường hợp bị dị ứng với triệu chứng nặng nề và không có kết quả cải thiện sau khi dùng thuốc, chăm sóc tại nhà thì cần thực hiện liệu pháp miễn dịch. Theo đó, bác sĩ sẽ tiêm cấy chiết xuất chất gây dị ứng tinh khiết vào cơ thể với liều lượng từ thấp đến cao giúp cơ thể làm quen và giảm mức độ phản ứng dị ứng, từ đó không còn bị dị ứng khi gặp dị nguyên trong tương lai.

Đây là giải pháp giúp mọi người ngưng hoàn toàn thuốc sau vài năm điều trị và mang tính dài hạn, bền vững nhưng cần duy trì thực hiện cũng như theo dõi sát sao bởi bác sĩ chuyên khoa. 

VII. Bị dị ứng nên khám và điều trị ở đâu tốt?

Trải qua hơn 16 năm hình thành và phát triển không ngừng nghỉ, Phòng khám Chuyên khoa Da liễu Maia&Maia tự hào là địa chỉ điều trị dị ứng da an toàn, hiệu quả được đông đảo khách hàng tin tưởng nhờ sở hữu nhiều ưu điểm nổi trội như:

• Là cơ sở điều trị da liễu uy tín, an toàn đã được cấp phép bởi Sở Y Tế
• Sở hữu đội ngũ bác sĩ da liễu có trình độ chuyên môn cao và tay nghề giỏi 
• Hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị máy móc hiện đại phục vụ quá trình thực hiện dịch vụ
• Thăm khám, xét nghiệm dị ứng và tư vấn điều trị theo phác đồ cá nhân hóa
• Quy trình điều trị bệnh lý da liễu chuẩn y khoa, an toàn
• Đội ngũ nhân viên tư vấn tận tâm, nhiệt tình giải đáp mọi thắc mắc của khách hàng trong suốt liệu trình điều trị dị ứng

VIII. Biện pháp phòng ngừa tình trạng dị ứng

Tình trạng dị ứng có khả năng tái phát nhiều lần nếu không kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ nên mọi người cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ làn da và sức khỏe tổng thể:

• Xác định rõ tác nhân gây dị ứng cho bản thân như mỹ phẩm, thực phẩm, phấn hoa, thuốc và tránh tiếp xúc với dị nguyên
• Ưu tiên sử dụng sản phẩm chăm sóc da lành tính, không hương liệu, không cồn, không chứa paraben 
• Thường xuyên bổ sung độ ẩm cho da đều đặn, đặc biệt vào mùa hanh khô hoặc thay đổi thời tiết để tăng cường hàng rào bảo vệ da luôn khỏe mạnh, ít phản ứng yếu tố bên ngoài 
• Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống, thường xuyên giặt chăn ga, hút bụi, loại bỏ nấm mốc, lông thú nuôi 
• Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm dễ gây dị ứng như đồ ăn cay nóng, gia vị mặn, hải sản, rượu bia và tăng cường thực phẩm giàu vitamin A, C, E để nâng cao miễn dịch tự nhiên 
• Không căng thẳng, stress kéo dài làm hệ miễn dịch da trở nên suy yếu 
• Thường xuyên thăm khám sức khỏe tổng quát và gặp bác sĩ ngay khi da có dấu hiệu bất thường để được xử lý kịp thời 

Tình trạng da bị dị ứng làm suy giảm chất lượng cuộc sống và ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý, thẩm mỹ, sức khỏe làn da khiến nhiều người lo lắng. Để kiểm soát và điều trị dị ứng da hiệu quả tối ưu, mọi người hãy liên hệ ngay với Phòng khám Chuyên khoa Da liễu Maia&Maia qua hotline 032.845.1188 để nhận tư vấn từ đội ngũ bác sĩ da liễu đầu ngành.

Δ

TƯ VẤN 24/7 HOTLINE: 032.845.1188

Mọi thông tin của khách hàng đều được bảo mật